نکته ای که نیازبه توضیح دارد این است که آنچه را که وزارت اطلاعات به حق ممنوع الفعالیت میداند شرکت های هرمی با ویژگی های مخصوص به خود هستند که در یک ده گذشته در کشورایران باعث مالباختگی عده ای کثیری از هم وطنان و در عین حال سبب مالداری بی حد و حصر عده ای دیگری شده اند یعنی گروهی بدون داشتن استحقاق به در آمدهای کلان دست پیدا کنند که این ثروت اندوزی لزوما" ملازم با مالباختگی عده دیگری میشود .
لذا آنچه را که وزارت بازرگانی در مقام تبیین و تشریح آن بر آمده این است که شبکه های بازاریابی، سودمند است که با این وصف باید مابین شبکه های هرمی کلاه بردار و نوع سالم آن که نتیجه عملی فعالیت markting network میباشد که هیچگونه ضرری به هیچ کس نمی رساند و در واقع فروشنده کالایی که، از این شبکه استفاده می کند قسمتی از سود خالص خودرا با دیگران تقسیم و تسهیم می کند.، قائل به یک تقسیم بندی بشویم .
یعنی آنچه را که وزارت بازرگانی در صدد قانون مند کردنش بر آمده و وزارت اطلاعات که حافظ امنیت کشوراست ممنوع می داند، بیانگر این نکته ظریف است که شبکه های هرمی و شبکه های بازار یابی دو مقوله جدای از یکدیگرند که متاسفانه برخی از شیطنت های ژورنالیستی موجب شده
که آنها یکی تلقی شوند. که در اینجا لازم است به شرح جزییات این دو مقوله بپردازیم .
مبنای اختلاف؟
الف) شرکت های موسوم به هرمی:
در شرکتهای هرمی یا کالایی بصورت شیء خارجی و عینی وجود ندارد یا اگر وجود داشته باشدفاقد ارزش واقعی و معقولی است که گردانندگان شرکت برای آن تعیین کرده اند، به عنوان مثال
در حالی / یک قطعه سکه طلا با گرماژ 3 الی 4 گرم را به قیمت 2 میلیون تومان عرضه می کنندکه این قیمت واقعی چنین سکه ای نیست و در پاسخ به اینکه معیارتعیین قیمت چه بود ه است ظهار می دارند که این سکه در تیراژ کم و بصورت کلکسیونی منتشر شده است که کم تیراژ بودن وکلکسیونی بودن در هر صورت مطلوب سرمایه گذار نیست و هرگاه سرمایه گذار از کار خود منصرفشود قادر به باز پس گیری سرمایه خود نیست.و اصولا" کلکسیونرها افرادی هستند که با داشتنپس اندازهای نسبتا " زیاد و مازاد بر نیاز و صرفا " بر اساس علائق شخصی اقدام به جمع آوری ونگهداری برخی کالاها میکنند بدون اینکه قصد کسب سود و سوداگری از آنها را داشته باشند والبته تعداداین افراد بسیار کم است
++++++++++++++++++
یکی دیگر از ارکان های شرکت های موسوم به هرمی نامحدود بودن گسترش زیر شاخه ها است که حاصل این عدم محدودیت، دست یابی شاخه های اصلی به سود های نجومی و کلان است که هیچنقشی در کسب آن سود نداشته اند در حالی که در شبکه های بازاریابی قانونی اولا کالایی با ارزش واقعی عرضه می گردد و ثانیا با توجه به محدو دیت زمانی عرضه کالا تعداد زیر شاخه ها از یک حدمنطقی فرا تر نخواهد رفت.
نتیجه عملی و عینی شرکت های موسوم به هرمی تبادل پول و خروج آن از کشور در یک فضای مجازی و مالباختگی تعداد زیادی از سرمایه گزاران در مقابل دارا شدن غیر معقول عده ای رونق کسب و کار وفروش سریع تر (nm) دیگراست در حالی که نت یجه عملی شبکه های بازاریابی کالا و سهیم کردن افراد در سود کالایی است که خود آنها نیزاز آن کالا بهره مند شده اند وضمن حفظ و سرمایه در داخل کشور،پرداخت حقوقات و مالیات های قانونی نیز به شکل کاملا ضابطه مند صورت می گیرد.
ب ) شبکه های بازار یابی سودمند:
گاهی اوقات یک شرکت سمبل یک پدیده خاص می شود که در این موقع خطاهای ادراکی دررصدکنندگان آن پدیده بوجود می آید . متاسفانه شرکت کوئست (گلدکوئست ) به عنوان سمبل یک شبکه هرمی در اذهان مردم ایران، چنان حک شده است که آغازگر هرنوع بحث علمی پیرامون این پدیده، بخش زیادی از انرژی و وقت خود را باید صرف زدودن آثار تخریبی عملکرد این شرکت و دوستان هم خانواده اش در کشور نماید.
البته خواص عملکرد چنین شرکتهایی برای کشور محل استقرارشان، بر کسی پوشیده نیست . اماهدف این مقاله معرفی الگوی جدید تر و پیشرفته تری است که ارزش آفرینی کند و دست به تولیدسرمایه زند، نه اینکه عملاً پول را از نقطه ای از جهان به نقطه ای دیگر واریز نماید . زیراستمرار روندکنونی شرکتهای هرمی با تکنولوژی اقتصادی فعلیشان ، همان تاثیری را بر اقتصاد مناطق مختلف جهان می گذارد که، کارخانجات فرسوده و دودزای قدیمی بر محیط زیست کره زمین.
برای شروع علمی این بحث، باید شبکه سازی هرمی و بازاریابی هرمی را، از یکدیگر جداکنیم. با این جدا سازی به این حقیقت می رسیم که تاریخچه شبکه های هرمی نه 65 سال و ازدرون کشور آمریکا بلکه به قریب 1400 سال و از زادگاه رسول اکرم (ص) آغاز گشت . مگر جزاین است که عده ای که برای تبلیغ دین اسلام راهی مناطق مختلف می شدند ، بخشی از شبکه هرمی طراحی شده توسط ذهن هوشمند و با ذکاوت پیامبر اسلام (ص) را تشکیل می دادند . یقینا دین نوپای اسلام در بین ادیان قدیمی و کهنسال دیگر، تنها با شبکه سازی هرمی موفق شد درمدت کوتاهی از شبه قاره هند تا شمال آفریقا و اروپا را در نوردد.
پس اشکال کجاست ؟
عضو شدن در این شبکه ها چه اشکالی دارد؟
آیا مرزی بین شرکتهای مجاز و غیر مجاز وجود دارد؟
آیا عضو شدن، خرید و بازاریابی در چنین شرکتهایی
حلال است یا حرام ؟
برای پاسخ به اینها و صدها سوال دیگر لازم است شرح مختصری از آنچه در شبکه های بازاریابی
هرمی اتفاق می افتد را بیان کنیم.
ابتدا یک فرد به عضو شدن در یک شبکه هرمی تشویق می شود، عامل انگیزشی این تشویق، سودمالی قابل توجهی است که به گفته مبلغان شبکه، به زودی برای شخص عضو شده، تحقق خواهد یافت
مبلغ a برای خرید کالا . برای عضو شدن و بدست آوردن جایگاه در شرکت یک مبلغ خاص (مبلغ b) محاسبه و جمع این دومبلغ از فرد دریافت می شود.
Receipt =a + b
بعد از دریافت این مجموع مبالغ، فرد عضو شده موظف به عضو گیری می گردد . تا بخشی از سودمالی وعده داده شده به او، از جیب نفر بعدی تامین گردد و این چرخه بصورت بی انتها، در ذ هن اعضاء جدید ترسیم می گردد
با کمی دقت نظر و تیز بینی، عدم مشروعیت چنین قرارداد کاری بین افراد، به روشنی خودنمایی می کند.
مشکل چیست؟
اول آنکه انگیزه طراحان شرکت از دریافت حق عضویت یا جایگاه و دوم وعده فروختن بی انتها و نا محدود یک کالا، در یک بازار محدود و با انتها، که قطعا وعده پوچی می باشد، به چه منظور صورت گرفته است ؟
پی در پی و نامحدود فروختن یک کالا در یک بازار محدود (حتی به وسعت کل ساکنین کره زمین) از نظر منطق ریاضی امکان پذیر نیست و دیر یا زود، بازار از کالای مورد نظر اشباع شده یا اگر سرعت زاد و ولد بازار هدف را با سرعت رشد شبکه هرمی برابر بدانیم (که به هیچ وجه چنین نیست و همواره سرعت زاد و ولد از رشد تصاعدی شبکه کمتر است ) باز هم بعد از گذشت
مدتی، با کالاهای از مدافتاده ای مواجه خواهیم شد که دیگر فاقد ارزش واقعی می باشند.
Receipt =a+b از آنجا که برای عضویت افراد، مجموع دو مبلغ از آنان دریافت میشود
چون امکان بازاریابی مجدد از سطوح آخر گرفته می شود، همه آنان مبلغ
b را که بابت جایگاه بازاریابی از آنان گرفته شده ضرر خواهند کرد.
و در صورت قبول فرض غیر محتملِ برابری سرعت رشد جمعیت با سرعت رشد شبکه، آنگاه پدیده قدیمی شده کالا رخ خواهد داد و آنگاه همه سطوح آخر مبلغ ضرر خواهند کرد
در هر دو صورت مال باختگی سطوح آخر بازاریابان قطعی و حتمی است.
پس چرا دریافت حق عضویت؟ و چرا وعده فروش بی انتها ؟
پاسخ به این دو پرسش یک جواب واحد دارد.
جذب بازار یاب بیشتر ، فروش بیشتر، سود بیشتر!!!
خاطره مالباختگی رده های پایین بازاریابان، که به صورت فصلی و موسمی با کالاهایی جدید،مرتباً تکرار می شود آنچنان درذهن ها حک شده است که متاسفانه فعالیت شرکت های گلدکوئستی،در نظر تصمیم گیران جامعه نیز مترادف با کل پدیده شبکه و شبکه سازی شده است.
اگر بتوان زنگار حواشی را از این پدیده جذاب و به شدت قدرتمند زدود و اشتراکی بین نظرات مصلحین اجتماعی یافت، شاید بتوان از این ابزار قدرتمند برای جبران بسیاری ازعقب افتادگی ها و کمبود های اجتماعی استفاده نمود.
حدود سال 83 و با اولین پرونده شکایت مال باختگان رده پایین این نوع شبکه های بازاریابی نظرقوه قضائیه به این پدیده جلب شد و سابقه کار مطالعاتی این نهاد از همان حدود تا به امروز میباشد.با توجه به اینکه تمایل اکثر افراد به درمان بیشتر است تا پیشگیری، بعد از ابتلا نسبی جامعه، سوال پیرامون حلال یا حرام بودن فعالیت در شبکه های هرمی، از مراجع تقلید آ غاز گشت و بدین جهت بررسی مراجع تقلید در مورد این پدیده نیز همانند قوه قضائیه، چندان سریع شروع نشد.
اما بد نیست بدانیم در آن سوی مرزها نیز نهادهایی برای مواظبت از حقوق شهروندان جامعه در مواجهه با این قبیل پدیده های نو، بوجود آمده و مشغول مطالعه و بررسی دائم می باشند . از آن جمله می توان به FTC
اشاره نمود که سابقه کاری این نهاد به چند دهه (حدود 65 سال ) می رسد.
اما چگونه می توان از قدرت عظیم شبکه های هرمی، بهره برداری های درست و اخلاقی نمود؟
فرض تشکیل یک شرکت مجاز بومی(ایرانی)
اگر شرکتی مرامنامه خود را بر اساس نقطه اشتراک تمام نهادهای مصلحت اندیش اجتماعی بنانماید. و یا به عبارتی با حرکتی اخلاق گرایانه (نه صرفاً منفعت طلبانه ) نظر کامل تمامی نهادهای مصلحت اندیش اجتماعی را تامین نماید، محتملا می تواند از قدرت عظیم شبکه هرمی در جهت جهش های فرهنگی اجتماع استفاده نماید.
- آیا حقیقتا و براستی یک شرکت هرمی می تواند موجب تحول سریع فرهنگی در ایران اسلامی یاهر نقطه دیگری از جهان شود؟
اگر نگاهی به پدیده های طبیعی و الگوهای رشد در طبیعت پیرامون خود داشته باشیم،می بینیمکه سه نوع الگوی رشد مشخصِ قابل طبقه بندی، وجود دارد.
الگوی رشدابنیه ای
الگوی رشد درختی
الگوی رشد انفجاری(پاپ کورنی)
- در الگوی رشد ابنیه ای واحدهای رشد کننده پیش نیاز یکدیگر محسوب می گردند.
بعنوان مثال : هنگام چیده شدن آجرهای یک بنا، تا ردیف اول کامل نگردد، امکان گذاشتن ردیف دوم روی آن وجود ندارد.
- در الگوی رشد درختی، واحد های رشد کننده وابستگی چندان مستقیمی به یکدیگر ندارند .
بعنوان مثال : هنگامی که یک شاخه درخت در حال جوانه زدن باشد، شاخه دیگر نیز همزمان می تواند رشد کند (مدل هرمی نیز از همین الگو بهره برداری می کند).
- در الگوی رشد انفجاری (پاپ کورنی ) ما با یک سری اجزا قابل رشد رو برو هستیم که در یک بسته واحد (دانه ذرت ) جمع شده اند و اگرعلتهای ثانویه ای (مثل گرمای اجاق ) برآن مجموعه اجزا عارض شود، آن بسته ی قابل رشد، به یک باره حجیم شده (پاپ کورن یا ذرت بو داده )، و از نظر
حجم، در زمان بسیار کم، رشد بسیار زیادی حاصل می گردد.
معدودی از محصولات تعالی گرا را می توان یافت که خاصیت رشد دهندگی انفجاری ( پاپ کورنی) در مخاطب خود بوجود می آورند . استفاده کننده آن محصول خاص، پس از مدتی یک رشد و تعالی محسوس و چشمگیر، در خود مشاهده می کند (البته به شرط مداومت ). اگر شرکتی موفق شود ضمن رعایت و گذر از نقطه اشتراک مصلحین اجتماعی (مراجع دینی – قوه قضائیه
و نهادهایی مانند FTC . . .. ) با الگوی رشد درختی، محصولاتی با ویژگی رشد انفجاری را به متقاضیان تحویل نماید . بعد از اتمام یک دوره توزیع از یک محصول فرهنگی خاص و اشباع تقریبی افراد جامعه، در یک مدت بسیار کوتاه، جامعه دچار تغییرات کیفیتی بسیار زیاد دردرون شهروندان خود خواهد شد.
با توجه به گستردگی انواع ابزار ارتباطی، در یک شبکه مجاز و ملی، برای بازار یابی یک کالای مجاز و ارزشمند، نیازی به تجمع بازار یابان در مکانی خاص و اتلا ف وقت و انرژی بسیار فراوان نیست و این فرآیند می تواند از راه دور و حتی در منزل خود بازاریابان صورت پذیرد.
البته وقوع چنین جهش و تحول عظیم اجتماعی، مستلزم کنار گذاشتن حس مارگزیدگی، نسبت به شرکتهای هرمی است . باید تمام پیش داوریها و اثرات تخریبیِ روانی که شرکتهای قدیمی و دارای افراد مالباخته ، در ذهن آحاد اجتماع ایجاد کرده اند را کنارگذاشت و فضا را برای بحث علمی،دریافت و جذب ایده های بکر، سنجش امکان اجرا و پیاده سازی، تجزیه و تحلیل فنی و کاربردی، و هدایت درست این امکان بالقوه (شرکتهای هرمی مجاز) فراهم آورد.
در این صورت امکان ایجاد شرکتها ی هرمی مجاز و مشروع تحت نظر نهادهای نظارتی و مصلحین اجتماعی، فراهم می گردد .نظارت و بازرسی بر اینگونه شرکت هاباید مستمرو سیستماتیک باشد تااحتمال انحراف از مسیر، به وقوع نپیوندد . آنگاه دست یابی به رشد و توسعه جهش وار علمی وفرهنگی با استفاده از این ابزار قدرتمند فراهم می گردد
5 تست مهم برای تشخیص شرکتهای مجاز از شرکتهای غیر
تست ۱ ( ارزشی بودن محصول ) باید دید که کالای مورد بازاریابی، در خریدار چه تغییری ایجاد می کند ؟
تست ۲ ( درستی پاداش خرید ) آیا پاداشهای وعده داده شده از طرف شرکت، صادقانه و عقلانی
است، و شرکت در مورد پدیده اشباع بازار و . . . تمام حقیقت را با شما درمیان می گذارد؟
تست ۳ (موقعیت مکانی شبکه ) آیا ریشه های مکنده و میوه های رسیده شرکت بازاریابی هر دو
در یک سرزمین قرار دارند، یا اینکه ریشه ها در یک سرزمین در حال مکیدن سرمایه های ملی، ومیوه های شرکت در سرزمینی دیگر در حال شکوفا شدن و رسیدن و کمک به اقتصاد آن سرزمین بیگانه اند ؟
تست ۴ ( محل پرداخت پاداشها ) باید دید پاداش بازاریابی (کمیسون بازاریابی ) که به اعضا پرداخت می شود از ارزش ایجاد شده توسط یک واحد کالای فروخته شده می باشد یا اینکه این پاداش از جیب نفر بعدی برداشت و به شخص قبلی پرداخت می گردد.
تست 5 ( سادگی روش کار ) شرکتهای اخلاق گرا و مجاز شرایط بسیار صادقانه ای برای پرداخت
پاداش دارند و تحت هرشرایطی به تعهدات خود عمل می کنند.
اما شرکتهای منفعت طلب با قرار دادن بندها و تبصره های زیاد و به بهانه های مختلف( مانند Direcsiling و Vocher و Ranks )
پاداش کلان و غیر واقعی وعده داده شده خود را، مشروط به اجرای آن بهانه ها می نمایند.
***
گذر از تمامی تست های فوق (نه برخی از آنها ) و اشتراک نظر مصلحین اجتماعی، فقط می تواندنقطه شروع حرکت باشد .
نتیجه گیری
بهترین خدمت به یک موجود مضر، حمله ناقص به آن است . هر موجود مضر و فرصت طلبی از این
ضربات کوچک سود می برد، خود را تقویت می کند و از همه بدتر تغییرچهره می دهد . و این روند ناقص همانی است که شبکه های هرمی مالباخته دار، از سال 83 تا کنون از آن سود برده و باتجربه تر شده اند.
برخوردهای فصلی و هیجانی هرگز چاره کارنیست . بهترین راه چاره ایجاد شرکت های اخلاق گراست که قلوب پاک سرشتی با نیت خدمت ( نه صرفاً منفعت ) آنان را بنیان گذاشته باشند .
برچیدن بساط شعبده بازان عصای موسی (ع) را می طلبد . نحوه عملکرد چنین شرکت هایی بهترین معرف و شناسه برای تمیز سره از ناسره است . عملکرد صحیح و اخلاق گرایانه این گونه شرکت ها می تواند سطح توقع مردم را از یک شبکه هرمی درستکار بالاتر ببرد . نمونه واقعی به عموم مردم نشان دهد و فضای جامعه را از نهی از منکر صرف، به سمت امر به معروف و نهی از منکر سوق دهد.
دو صد گفته چونیم کردار نیست
نویسنده:
دکترسید ضیاءالدین خرم شاهی عضو هیئت نمایندگان
اتاق بازرگانی و صنایع ومعادن ایران